Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2007
Παγκόσμια κληρονομιά
Σε νέα βάση η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία μας
Αλλάζουμε τη διατροφή μας, προστατεύουμε το περιβάλλον
Από τη στιγμή που προβλήθηκε η ταινία «Μiα Ενοχλητική Αλήθεια», ο Αλ Γκορ έγινε το «αγαπημένο παιδί» των οργανώσεων που μάχονται για την προστασία του περιβάλλοντος. Από την άλλη, όμως, η «ενοχλητική αλήθεια» δεν έκανε τον πρώην αντιπροέδρο το ΗΠΑ ούτε καν συμπαθή στους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των ζώων, που θεωρούν ότι η πιο ενοχλητική και άγνωστη στην κοινή γνώμη αλήθεια είναι ότι η κτηνοτροφία συμβάλλει πολύ περισσότερο στην υπερθέρμανση του πλανήτη από όσο πιστεύαμε έως σήμερα και είναι περισσότερο επιβλαβής από ό,τι η χρήση μεγάλων οικογενειακών αυτοκινήτων.Οι οργανώσειςΟι πιο γνωστές οργανώσεις που ασχολούνται με την προάσπιση των δικαιωμάτων των ζώων, καίτοι δεν έχουν κοινούς στόχους ή αποστολή, βρήκαν πλέον πεδίο συνεργασίας. Ετσι, σήμερα εκπέμπουν το κοινό τους μήνυμα: «η κατανάλωση κρέατος είναι πιο επιβαρυντική για το περιβάλλον ακόμα και από τα μέσα μεταφοράς». Με αυτόν τον άξονα, μεγάλες και μικρότερες οργανώσεις του χώρου, ακόμα και επιμέρους ομάδες ξεκίνησαν διαφημιστική εκστρατεία στην οποία η χορτοφαγία αποτελεί ένα εξαιρετικό όπλο στην καταπολέμιση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Προφανώς αυτή η θέση δεν πρόκειται να γίνει εύκολα αποδεκτή από την κοινή γνώμη. Ομως οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι έχουν αρκετά επιστημονικά πυρομαχικά για να στηρίξουν τις θέσεις τους. Στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου, ο Οργανισμός Γεωργίας και Τροφίμων του ΟΗΕ (FAO) έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση σύμφωνα με την οποία η κτηνοτροφία παράγει μεγαλύτερη ποσότητα αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, από ό,τι συνδυαστικά όλες οι μορφές συγκοινωνιών. Οταν δημοσιοποιήθηκε η μελέτη η οργάνωση «Ανθρωποι υπέρ της Ηθικής Μεταχείρισης των Ζώων» (ΡΕΤΑ), όπως και άλλες ομάδες που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο περίμεναν ότι οι οικολογικές οργανώσεις θα άρπαζαν την ευκαιρία και θα συμβούλευαν τον κόσμο να γίνει χορτοφάγος. Αυτό, όμως, δεν συνέβη. «Οι περιβαλλοντολόγοι υποδεικνύουν ως υπεύθυνα για την κατάσταση στον πλανήτη, μεταξύ άλλων, τα μεγάλα οχήματα. Στην πραγματικότητα θα έπρεπε να επιρρίψουν τις ευθύνες… στο δείπνο μας», λέει ο Ματ Πρέσκοτ, διευθυντής της ενημερωτικής εκστρατείας της ΡΕΤΑ.ΔιαμαρτυρίεςΓι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι φίλοι των ζώων και υπερασπιστές των δικαιωμάτων τους αποφάσισαν να δράσουν μόνοι. Ηδη, η ΡΕΤΑ αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί για την κατάσταση με ένα μεγάλο τζιπ το οποίο θα οδηγεί ένα μέλος της ντυμένο κοτόπουλο, ενώ πανό από βινύλιο θα ενημερώνει τους πολίτες ότι το κρέας αποτελεί μείζονα παράγοντα στην εμφάνιση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το όχημα, μάλιστα, θα αποσταλεί στην Ουάσιγκτον, την πρώτη ημέρα εργασιών του Φόρουμ για την κλιματολογική μεταβολή, που θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου υπό την αιγίδα του Λευκού Οίκου. Οπως τονίζει ο κ. Πρέσκοτ, κανείς δεν μπορεί να πιστεύει ότι πράττει τα αναγκαία για την προστασία του περιβάλλοντος και να εξακολουθεί να καταναλώνει κρέας. Πάνω στις ίδιες γραμμές κινείται, εκτός από την ΡΕΤΑ, και η «Humane Society of the United States», η Φιλοζωική Εταιρεία των ΗΠΑ που έχει τοποθετήσει σε περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας διαφημίσεις στις οποίες απεικονίζεται ένα πιρούνι και ένα κλειδί αυτοκινήτου. «Ποιο από τα δύο συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη»; διερωτάται η οργάνωση, για να απαντήσει: «Δεν είναι, πάντως, αυτό με το οποίο θέτουμε σε λειτουργία το αυτοκίνητο» . Και σε αυτήν τη διαφήμιση αναφέρεται ως αποδεικτικό στοιχείο γιά τις καταστρεπτικές συνέπειες της κατανάλωσης κρέατος η έκθεση του FAO.Στην ιστοσελίδα της οργάνωσης μπορεί κανείς να βρει και άλλες μελέτες που υποδεικνύουν τις τεράστιες ευθύνες της κρεοφάγιας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και μία του Πανεπιστημίου του Σικάγου. «Αυτή η έρευνα αποδεικνύει ότι η μεταβολή της διατροφής μας, έτσι ώστε να περιλαμβάνει αποκλειστικά φρούτα και λαχανικά, βοηθάει περισσότερο στην επίλυση του προβλήματος της κλιματολογικής μεταβολής από ό,τι η αλλαγή ενός συμβατικού οικογενειακού αυτοκινήτου με ένα υβριδικό» εξηγεί ο Πολ Σαπίρο, διευθυντής της εκστρατείας της εταιρείας. Η Humane Society, συνεχίζει ο κ. Σαπίρο, δεν ενδιαφέρεται μόνο για το τι συμβαίνει στα οικόσιτα ζώα, αλλά προσπαθεί να προστατεύει και όλα τα είδη άγριων ζώων που κινδυνεύουν από την κλιματολογική μεταβολή, όπως, είναι παραδείγματος χάρη, οι πολικές αρκούδες, οι φώκιες και πολλά άλλα ζώα. «Αποστολή μας είναι η προστασία των ζώων. Σήμερα η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν στη Γη θέτει σε κίνδυνο την επιβίωσή τους». «Αναγνωρίζουμε ότι οι οργανώσεις των χορτοφάγων πολλές φορές υπερέβαλαν προσπαθώντας να συνδέσουν την κατανάλωση του κρέατος με βλάβες στην υγεία μας. Τώρα όμως υπάρχει η έκθεση του ΟΗΕ και αυτό είναι ένα αδιαμφισβήτητο στοιχείο» καταλήγει ο διευθυντής της Vegan Outreach, Ματ Μπολ. Και αυτός, όμως, όπως και ο κ. Πρέσκοτ εξοργίζονται επειδή οι προσωπικότητες που μάχονται ειλικρινώς υπέρ της διάσωσης του πλανήτη δεν έχουν επιρρίψει τουλάχιστον μέρος της ευθύνης για την υπερθέρμανση… στο πιάτο μας.
Σκληρή κριτική από Διεθνή Οργανισμό για το Περιβάλλον
Tο OIKO στο 5ο γυμνάσιο Iλίου
Πάνε γυμνάσιο με ό,τι αυτό συνεπάγεται, έχουν τα διαβάσματά τους, τους φίλους τους, τα φλερτ τους, όμως, κάθε Τετάρτη μετά το κανονικό τους επτάωρο μένουν εθελοντικά άλλη μιάμιση ώρα στο σχολείο προκειμένου να συμμετάσχουν στην περιβαλλοντική εκπαίδευση. Μαζί με τις δύο καθηγήτριές τους σε πείσμα όλων των δυσχερειών που το εκπαιδευτικό σύστημα προβάλλει σε τέτοιου τύπου προσπάθειες, επιχειρούν όχι μόνο να εκτελέσουν τυπικά το μάθημα -που γίνεται έτσι κι αλλιώς στα περισσότερα γυμνάσια της χώρας- αλλά να κάνουν τη διαφορά εφαρμόζοντας πρακτικά αυτά που μαθαίνουν. Αποτέλεσμα; Τα δύο τελευταία χρόνια στο 5ο γυμνάσιο Ιλίου, τα 25 παιδιά της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης έφτιαξαν και συντηρούν με ό,τι εφόδια καταφέρνουν να βρουν ένα βιολογικό λαχανόκηπο, σκάβουν, φυτεύουν, σκαλίζουν και μαθαίνουν τους βιολογικούς τρόπους καλλιέργειας έστω και στην μικρή κλίμακα της πίσω αυλής του σχολείου.
Για το ΟΙΚΟ όλα ξεκίνησαν με ένα τηλεφώνημα. Οι υπεύθυνες για την περιβαλλοντική εκπαίδευση καθηγήτριες στο 5ο γυμνάσιο Ιλίου επικοινώνησαν με το ΟΙΚΟ προκειμένου να ζητήσουν από το περιοδικό, του οποίου οι ίδιες και οι μαθητές τους είναι αναγνώστες, μια χάρη. Στο πλαίσιο του μαθήματος ήθελαν κάποιους από εμάς να ενημερώσουν τα παιδιά για τα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα, καθώς και να βοηθήσουν με κάποιες συμβουλές το λαχανόκηπό τους. Ομολογουμένως ενθουσιαστήκαμε. Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι μια καθηγήτρια Aγγλικών και μία φιλόλογος θα σπαταλούσαν τον προσωπικό τους χρόνο και χωρίς, φυσικά, πρόσθετη αμοιβή για να ξεκινήσουν μια τέτοια προσπάθεια, τόσο μακριά από το δικό τους αντικείμενο και ότι τόσα παιδιά σε αυτήν την ηλικία θα έδειχναν τόσο ενδιαφέρον.
Eνας λιλιπούτειος βιολογικός λαχανόκηπος
Ετσι λοιπόν μια Τετάρτη μεσημέρι ξεκινήσαμε με τον συνεργάτη-γεωπόνο του περιοδικού, Ηλία Κάνταρο που θα έκανε και αρμοδίως την ενημέρωση, να περάσουμε μιάμιση ώρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο Ιλιον, να γνωρίσουμε τα παιδιά, τους δασκάλους, την προσπάθεια και τον λαχανόκηπό τους!«Η περιβαλλοντική εκπαίδευση ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια στο σχολείο, αλλά τον πρώτο χρόνο ασχοληθήκαμε μόνο θεωρητικά με τα φυτά και τα υπό εξαφάνισιν ζώα στην Ελλάδα. Από πέρυσι αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι πιο πρακτικό. Ετσι ξεκινήσαμε τον βιολογικό λαχανόκηπο και τα παιδιά έδειξαν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Σκάβουν μόνα τους, σκαλίζουν, ποτίζουν, γυρνάνε καμιά φορά στο σπίτι με λάσπες και φωνάζουν οι γονείς…». Η Λαμπρινή Πολυδώρη, καθηγήτρια Aγγλικών γελάει. Είμαστε μπροστά στον λιλιπούτειο λαχανόκηπο που φιλοξενεί μαρούλια, σέσκουλα, βότανα και άλλα λαχανικά. Γύρω μας τα παιδιά καμαρώνουν για το κατόρθωμά τους παρ' ότι ο καιρός εφέτος δεν βοήθησε ιδιαίτερα τη μικρή τους καλλιέργεια. Καθ' όλη τη διάρκεια της ενημέρωσης για τα μεταλλαγμένα και για την παρασκευή κομπόστ που, ως πρακτική λύση για τον κήπο τους, φάνηκε να τους ενδιαφέρει ακόμα περισσότερο και στην οποία συμμετείχαν και οι μαθητές του άλλου προαιρετικού μαθήματος, της Αγωγής Υγείας, ρώτησαν πολλά: πόσο επικίνδυνα είναι τα γενετικώς τροποποιημένα για την υγεία τους, τι πρέπει να προσέχουν, πού μπορούν να βρουν κάδο ανακύκλωσης για το κομπόστ, τι υλικά πρέπει να βάζουν μέσα, πόσο καιρό να τα αφήσουν να ζυμωθούν και αν αυτό που έκανε η γιαγιά τους -να αφήνει τα πεσμένα φύλλα να λιπαίνουν τη ρίζα των δέντρων- είναι ένα είδος κομπόστ. Η πρακτική εφαρμογή όλων αυτών των, στη θεωρία, δύσκολων θεμάτων για παιδιά 14 χρόνων τα έχει κάνει κυριολεκτικά να καταβροχθίζουν τις πληροφορίες. Τα παιδιά της Αγωγής Υγείας που χρησιμοποιούν το χημείο για να μαγειρεύουν τουρσί και γλυκά του κουταλιού από βιολογικά λαχανικά και φρούτα θέλουν να μάθουν και για τις βιολογικές λαϊκές όπου με τα λίγα χρήματα που τους περισσεύουν προμηθεύονται τα υλικά τους.
«Mας τρώνε τα μαρούλια!»
Εξω, δίπλα στον μικρό κήπο, τα παιδιά νιώθουν ακόμα πιο άνετα. «Το χώμα ήταν πολύ άσχημο εδώ», μας λένε. «Ο Δήμος αναγκάστηκε να μας στείλει κομπρεσέρ για να σπάσουμε τις κοτρώνες από τα μπάζα που είχε μέσα το έδαφος. Από εκεί και πέρα με ό,τι μπορούσαμε -με κάποιες δωρεές από εταιρείες που μας έδωσαν βιολογικούς σπόρους και λίπασμα- και με τα ελάχιστα λεφτά που μπορεί να διαθέσει το σχολείο κάναμε αυτό που βλέπετε». Είναι περιττό να ρωτήσω τα παιδιά γιατί σπαταλάνε ελεύθερο χρόνο για να κάνουν περιβαλλοντική εκπαίδευση. Με το σκαλιστήρι, την τσουγκράνα και το ποτιστήρι στο χέρι φαίνεται να περνούν εξαιρετικά. Ενδιαφέρονται να μάθουν τι μπορούν να φυτέψουν αυτήν την εποχή και κάνουν σχέδια για το κομπόστ που σύντομα θα φτιάχνουν αφού σκοπεύουν να προμηθευτούν τελικώς τον σχετικό κάδο. Οσο για την περυσινή τους εκδρομή στο πλαίσιο του μαθήματος, στη λίμνη Τσιβλού, τη θυμούνται ως την καλύτερη. «Είδαν για πρώτη φορά από κοντά βατομουριά και διαπίστωσαν πώς μοιάζουν τα πλατανόφυλλα, που τα λέγαμε στην τάξη αλλά δεν έβρισκαν πουθενά ένα πλάτανο για να κόψουν…», μας λένε οι καθηγήτριές τους, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι ειδικά τα παιδιά δεν χρειάζονται πολλά για να αγαπήσουν τη Φύση και το περιβάλλον: πρέπει απλώς να το γνωρίσουν.«Μας τρώνε τα μαρούλια», διακόπτει τη σκέψη μου φωνάζοντας περήφανα ένας πιτσιρικάς. Πριν προλάβω να ρωτήσω τι εννοεί, η απάντηση έρχεται από τη δασκάλα του. «Τα παιδιά του σχολείου έρχονται και κόβουν φύλλα από τα μαρούλια για να τα βάλουν στο σάντουιτς… Ο πρώτος στόχος μας έχει επιτευχθεί!»
Γιατί να υλοποιήσω ένα πρόγραμμα Π.Ε. με θέμα τη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανακύκλωση;
Ας μιλήσουμε καθαρά για.......... τα σκουπίδια μας!
Ένα από τα πιο έντονα περιβαλλοντικά προβλήματα της σύγχρονης εποχής είναι η παραγωγή και η διάθεση των απορριμμάτων. Οι συνέπειες γίνονται αισθητές σε όλους μας: τεράστιες περιοχές εδάφους μολύνονται, επιφανειακά και υπόγεια νερά ρυπαίνονται από την έκλυση βαρέων μετάλλων, διοξίνες από την καύση των σκουπιδιών προσβάλλουν τον ατμοσφαιρικό αέρα, ψάρια, πουλιά και θηλαστικά τίθενται σε κίνδυνο από τα μικρά απορρίμματα.
Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης γνωρίζει ότι, για να μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες των σημερινών γενεών χωρίς να υποθηκεύσουμε τις ανάγκες των μελλοντικών θα πρέπει να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν οι αυριανοί πολίτες, έτσι ώστε να μην επαναλάβουν τα λάθη των προηγούμενων γενεών και να υιοθετήσουν τις αρχές της βιωσιμότητας στην καθημερινή τους ζωή. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο για την επιτυχία των στόχων μιας ενιαίας εθνικής στρατηγικής για τα απορρίμματα βασισμένη πάνω σε μια σύγχρονη νομοθεσία είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών.
Η Π.Ε. μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, όσον αφορά τις συμπεριφορές τους σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Να δράσουν όχι μόνον για την προστασία του περιβάλλοντος, για την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων, για το σεβασμό της φύσης αλλά κυρίως για το σεβασμό του ανθρώπου και για την ίδια την επιβίωσή του.
Ένα πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη μείωση και τη βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων βοηθά τους μαθητές
- ν’αποκτήσουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη απέναντι στα μείζοντα θέματα της διαχείρισης των απορριμμάτων
ν’αντιληφθούν τις δυνατότητες που προσφέρει η λύση της ανακύκλωσης. - ν’εξοικειωθούν με έννοιες που αφορούν την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων όπως η μείωση, η επαναχρησιμοποίηση, η κομποστοποίηση
- να κατανοήσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν, ν’ασχοληθούν, να δράσουν και να γίνουν μέρος της λύσης υιοθετώντας αξίες, στάσεις και συμπεριφορές για ένα πιο βιώσιμο μέλλον για τον πλανήτη και την ανθρωπότητα
- να προβούν στην κριτική ανάλυση της έννοιας της ανάπτυξης, στην ανάλυση της δυσλειτουργίας του τρόπου παραγωγής, των αρνητικών επιπτώσεων των σύγχρονων τρόπων κατανάλωσης που οδηγούν συστηματικά στην κατασπατάληση των φυσικών πόρων.
Ειδικότερα, η Π.Ε. σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων προσφέρει
- έναν τρόπο σύνδεσης μεταξύ της διδασκόμενης ύλης και ενός διεπιστημονικό κύκλου σπουδών, η οποία προϋποθέτει τη συστημική προσέγγιση και ενσωματώνει τις μεταξύ των επιστημών απόψεις και θέσεις για την κατανόηση και επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος
- ευκαιρίες για εργασία στο πεδίο π.χ. μία επίσκεψη σ’ ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης ή στο τοπικό σκουπιδότοπο
στους μαθητές την ευκαιρία να συζητήσουν με ανθρώπους που ασχολούνται με τα θέματα των απορριμμάτων και της εναλλακτικής διαχείρισης, να εκφραστούν και να τεκμηριώσουν τις θέσεις τους, να πάρουν αποφάσεις, να εργαστούν συλλογικά και να καλλιεργήσουν στο μέγιστο τη δημιουργική και κριτική τους σκέψη
Η συμμετοχή των μαθητών
Η εκπαίδευση για τις εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης των απορριμμάτων ζητά από τους μαθητές να συσχετίσουν τη γνώση με την καθημερινότητα στο σχολείο και στο σπίτι
Η συμμετοχή όλων των μαθητών του σχολείου
Η Π.Ε. που πραγματεύεται θέματα διαχείρισης των απορριμμάτων και ανακύκλωσης αποτελεί μία εξαιρετική αφετηρία για να εξεταστεί η περιβαλλοντική επίδοση του σχολείου. Με αφορμή τ’ απορρίμματα, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να μιλήσουν για τη χρήση του νερού και της ενέργειας, τον σχεδιασμό των σχολικών κτιρίων, και όλο τον τρόπο λειτουργίας τους σχολείου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο σχεδιασμό και την εφαρμογή περιβαλλοντικής πολιτικής για όλο το σχολείο.
Η εκπαίδευση για τ’ απορρίμματα και τη διαχείρισή τους, ζητά από τα σχολεία να επανεξετάσουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες και να εντάξουν περιβαλλοντικά κριτήρια στις μελλοντικές αγοραστικές επιλογές τους.
Πέρα από τη πόρτα του σχολείου
Το πρόγραμμα Π.Ε. του σχολείου μπορεί να κινητοποιήσει και ν’ευαισθητοποιήσει τους μαθητές και την τοπική κοινωνία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους πολιτικούς για τον σχεδιασμό, την οργάνωση, την υλοποίηση και επέκταση προγραμμάτων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Τα προγράμματα Π.Ε. προάγουν συνεργασίες, προσφέρουν την ευκαιρία στα σχολεία να δουλέψουν με άλλα σχολεία, είτε από την ίδια περιοχή είτε από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας ή ακόμα και μεταξύ δύο διαφορετικών χωρών ή ηπείρων.
Σκοπός και στόχος είναι να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη των νέων ανθρώπων, η οποία θα μετατραπεί σε ικανότητα δράσης προς την κατεύθυνση της λύσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων και να κατανοήσουν τις προσωπικές τους ευθύνες απέναντι στη κοινωνία και στο περιβάλλον.